Phát triển nhận thức của trẻ em là một khía cạnh quan trọng trong quá trình giáo dục trẻ. Điều này liên quan đến các đặc điểm quan trọng của sự phát triển nhận thức ở trẻ em. Hãy cùng Topkids tìm hiểu sâu hơn về quá trình này và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển nhận thức của trẻ.
Nhận thức là quá trình tiếp thu kiến thức và hiểu biết thông qua suy nghĩ, kinh nghiệm và giác quan. Nó bao gồm các quy trình như tri thức, sự chú ý, trí nhớ, đánh giá, ước lượng, lý luận, tính toán, giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định, lĩnh hội và sử dụng ngôn ngữ.
Phát triển nhận thức cho trẻ mầm non là quá trình tăng cường khả năng nhận biết và hình thành tư duy cho trẻ. Điều này được thực hiện thông qua việc làm quen với toán học, khám phá khoa học và hiểu biết xã hội.
Quá trình phát triển nhận thức ở trẻ mầm non yêu cầu một lộ trình và phương pháp giáo dục khoa học cụ thể. Thời điểm này là quan trọng để trẻ phát triển khả năng nhận thức, hoàn thiện bản thân và được trang bị những kỹ năng sống cần thiết.
Tư duy nhận thức giúp trẻ hiểu và phân tích các khía cạnh của cuộc sống như văn hóa, tự nhiên, xã hội, nghệ thuật và nhiều lĩnh vực khác. Để đạt được điều này, cha mẹ cần chú ý đến 5 mục tiêu cơ bản để giúp trẻ phát triển nhận thức:
1. Khơi gợi niềm yêu thích và sự tò mò của trẻ đối với mọi sự vật và hiện tượng xung quanh.
2. Khuyến khích trẻ tự giác học hỏi và tìm cách giải quyết vấn đề đơn giản.
3. Lắng nghe và khuyến khích trẻ thể hiện suy nghĩ của mình thông qua cử chỉ, lời nói và hành động.
4. Dạy trẻ về các khái niệm cơ bản như toán học và hiểu biết đơn giản về con người và thế giới xung quanh.
5. Xây dựng thói quen sống và tạo môi trường thường xuyên để trẻ phát triển nhận thức một cách bài bản và thành thạo nhất.
Giai đoạn cảm giác vận động kéo dài từ sơ sinh đến khoảng 2 tuổi. Trong giai đoạn này, trẻ nhận biết thế giới chủ yếu qua các giác quan và vận động cơ thể. Trẻ phản ứng với các kích thích cơ bản và mọi hành động của họ xuất phát từ những kích thích đó. Đây cũng là giai đoạn để trẻ hoàn thiện các phản xạ bẩm sinh như cầm nắm, bú, bước đi. Ví dụ, khi trẻ bị thu hút bởi một món đồ chơi mới lạ và hấp dẫn, trẻ sẽ tiếp cận và khám phá món đồ chơi đó. Trong giai đoạn này, trẻ thích những kích thích sáng, bóng, chuyển động, có tương phản nhiều.
Giai đoạn tiền thao tác diễn ra từ 2 tuổi đến 7 tuổi và là giai đoạn tiếp theo sau giai đoạn cảm giác vận động. Trong giai đoạn này, phát triển nhận thức của trẻ mầm non tập trung vào sự hình thành và phát triển của ngôn ngữ và sự yêu thích các trò chơi mang tính biểu tượng. Trẻ có xu hướng sáng tạo và tưởng tượng về các món đồ chơi như búp bê, siêu nhân, gấu bông, xe ô tô,... và trò chuyện với chúng như những con người thực.
>>> Xem thêm: Tầm quan trọng của dinh dưỡng với sự phát triển của trẻ
Giai đoạn thao tác cụ thể diễn ra từ khoảng 7 tuổi đến 11 tuổi và là giai đoạn thứ ba trong quá trình phát triển nhận thức. Trong giai đoạn này, trẻ bắt đầu phát triển tư duy logic đầu tiên. Tuy nhiên, trẻ vẫn gặp khó khăn khi phân biệt giữa tư duy cụ thể và tư duy trừu tượng. Trẻ có khả năng nhìn nhận thế giới và các đối tượng từ nhiều góc độ khác nhau. Họ hiểu rằng việc thay đổi vị trí hoặc hình dạng của một vật không ảnh hưởng đến khối lượng của vật đó.
Giản đồ tri thức đại diện cho lượng kiến thức và quá trình tiếp thu kiến thức của trẻ. Khi trẻ trải qua những trải nghiệm mới, họ sẽ thêm thông tin mới vào giản đồ hiện có hoặc thay đổi nó để có một kiến thức phong phú và đa dạng hơn.
Ví dụ, một đứa trẻ có một giản đồ cơ bản về chó, với một con chó nhỏ, có lông và bốn chân ngắn. Tuy nhiên, khi trẻ gặp một con chó lớn hơn, có lông dày và bốn chân dài hơn, trẻ có xu hướng tích hợp thông tin mới này vào giản đồ trước đó, điều chỉnh và mở rộng kiến thức của mình.
Như vậy, giản đồ tri thức cá nhân của trẻ được xây dựng thông qua quá trình tiếp thu thông tin mới và điều chỉnh kiến thức hiện có để phát triển một cái nhìn toàn diện và phức tạp hơn về thế giới xung quanh.
Trong quá trình tiếp nhận thông tin mới và tích hợp vào các sơ đồ tri thức hiện có, trẻ có xu hướng sửa đổi trải nghiệm và thông tin để phù hợp với niềm tin sẵn có của mình. Đây được gọi là quá trình đồng hoá. Ví dụ, khi trẻ nhìn thấy một con chó và gắn nhãn nó là "cún", đó là một trường hợp đồng hoá con vật đó vào sơ đồ tri thức ban đầu về loài chó của trẻ.
Giản đồ tri thức của trẻ sẽ liên tục được cập nhật và bổ sung thông tin trong suốt quá trình trưởng thành. Bên cạnh việc điều chỉnh sơ đồ hiện có, trẻ cũng có khả năng phát triển các sơ đồ mới trong quá trình này. Điều này cho phép trẻ mở rộng và thay đổi kiến thức của mình theo thời gian, tạo ra một cái nhìn toàn diện và phức tạp hơn về thế giới xung quanh.
>>> Xem thêm: Tổng hợp các phương pháp rèn luyện EQ cho bé