Quá trình phát triển tâm lý của trẻ em theo từng độ tuổi là một hành trình đầy thú vị và phức tạp. Hiểu tâm lý của trẻ là một yếu tố quan trọng giúp cha mẹ trong việc giáo dục và nuôi dưỡng con cái của mình. Dưới đây là một đoạn tóm tắt ngắn gọn về tâm lý phát triển của trẻ từ 0 đến 16 tuổi.
Sự phát triển tâm lý của trẻ là quá trình trẻ học và thích nghi với nền văn hóa và xã hội. Đây là quá trình tạo ra những thay đổi tâm lý mới trong trẻ dưới sự hướng dẫn của người lớn, trong bối cảnh xã hội mà con người sống. Quá trình này hoàn toàn phụ thuộc vào sự hướng dẫn và giáo dục của người lớn.
Giai đoạn từ 0 đến 3 tuổi được coi là giai đoạn phát triển đáng kể của trẻ em về mặt hành vi và thể chất. Trong giai đoạn này, có thể chia thành hai phần nhỏ, nhưng chúng tạo thành một mạch lạc tâm lý của trẻ từ 0 đến 3 tuổi như sau:
Giai đoạn từ 0 đến 1 tuổi đánh dấu sự thay đổi lớn từ môi trường trong tử cung sang môi trường bên ngoài. Trẻ phải thích nghi với nhiều biến đổi như âm thanh, ánh sáng, nhiệt độ, v.v.
Các tuần khủng hoảng thường xảy ra vào tuần thứ 5, 8, 12, 19, 26, 37, 46, 55, 64 và 75 trong đời sống của trẻ sơ sinh. Trong những tuần này, trẻ có thể khó chịu hơn, dễ quấy khóc hơn so với bình thường. Đây là biểu hiện tâm lý tự nhiên của trẻ.
Trong năm đầu đời, trẻ cần được người lớn đáp ứng các nhu cầu căn bản. Do đó, mối quan hệ giữa mẹ và con là quan trọng đối với sự phát triển của trẻ. Trong suốt những tháng đầu đời này, Wonder Week là một hiện tượng thường xuyên xảy ra, ảnh hưởng đến sức khỏe của bé và tạo sự lo lắng cho bố mẹ.
Trong giai đoạn 2 của tâm lý trẻ từ 0 đến 3 tuổi, trẻ khám phá thế giới xung quanh một cách tích cực. Trẻ sử dụng hoạt động vận động và cảm giác để tự bò hoặc đi tìm hiểu vật phẩm. Có sự phát triển của ngôn ngữ và trẻ tự chủ động tiếp xúc với người lớn. Trẻ có khả năng nói và làm đồng thời, và trẻ hiểu ý nghĩa của lời nói trước khi biết nói.
Giai đoạn phát triển tâm lý của trẻ từ 3 đến 6 tuổi là một giai đoạn có sự chú trọng đáng kể trong tâm thức của trẻ. Trong giai đoạn này, cái tôi của trẻ được hình thành. Trẻ bắt đầu nhận thức về giới tính và thường đặt câu hỏi "tại sao?". Trong quan hệ tình cảm, trẻ hiểu về mối quan hệ của mình với những người xung quanh.
Sự phát triển tâm lý trong giai đoạn này được thể hiện qua:
- Trẻ khám phá thế giới xung quanh một cách nhanh chóng và năng động.
- Trẻ tăng cường hoạt động tiếp xúc với các đồ vật.
- Vốn từ của trẻ tăng lên mỗi ngày, biết nói thành câu, có khả năng lắng nghe và kể chuyện.
- Trẻ thích thú tham gia vào các hoạt động như trò chơi, học nói, và học ăn. Trẻ thường đặt câu hỏi "tại sao?" và có khả năng đưa ra ý kiến của riêng mình.
Giai đoạn này đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ. Hoạt động chính trong giai đoạn này là học tập. Trẻ cần phát triển tư duy và khả năng ghi nhớ để chuẩn bị cho việc nhập học. Ngôn ngữ của trẻ mở rộng ra khỏi phạm vi từ vựng hàng ngày và bao gồm các khái niệm trừu tượng, như các khái niệm khoa học.
Đến cuối giai đoạn này, nhân cách của trẻ được hình thành. Trẻ hình thành lối sống, thói quen và hành vi có ý thức, và tự tuân thủ các quy tắc xã hội hoặc giá trị cá nhân đã chấp nhận. Trẻ trải qua sự thay đổi môi trường sống, từ mối quan hệ gia đình sang mối quan hệ xã hội với giáo viên và bạn bè.
Trong giai đoạn này, ba mẹ có thể khuyến khích tính tự lập của con bằng cách cung cấp cho trẻ một tủ nhựa và dạy trẻ cách tổ chức và sắp xếp đồ đạc gọn gàng.
Giai đoạn tâm lý của trẻ từ 10-12 tuổi được đặc trưng bởi tư duy trực quan hình tượng và sự phát triển của tư duy ngôn ngữ. Trẻ có khả năng hiểu và xử lý các mối quan hệ của các khái niệm. Các hoạt động tư duy như phân loại, phân hạng, tính toán, không gian và thời gian trở nên quen thuộc.
Trẻ trải qua những trạng thái cảm xúc và tình cảm mới khi bước vào tuổi dậy thì. Đời sống tình cảm và tâm lý của trẻ từ 10-12 tuổi trở nên đa dạng, phong phú và tích cực. Trẻ thường tìm kiếm sự vui chơi và giao tiếp với bạn bè cùng trang lứa, biết tự giác, kiềm chế và có trách nhiệm hơn.
Trong giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi này, trẻ trải qua sự tăng trưởng nhanh chóng về cơ thể. Hệ thống nội tiết của trẻ hoạt động mạnh mẽ và sự phát triển tình dục bắt đầu. Tuổi dậy thì ở nam và nữ có sự khác biệt, với nam giới thường bắt đầu và kết thúc muộn hơn so với nữ giới từ 1-2 năm.
Trẻ trong giai đoạn này có nhu cầu khẳng định bản thân, ý thức về mình và có khả năng tự đánh giá. Đến cuối giai đoạn này, nhân cách của trẻ đã hình thành và ổn định. Trẻ bắt đầu có khả năng lựa chọn ngành nghề dựa trên sở thích và ước mơ của mình.
Hy vọng rằng, thông tin này giúp phụ huynh hiểu thêm về tâm lý của trẻ. Nếu bạn là một bà mẹ có con nhỏ đang trải qua giai đoạn khủng hoảng của trẻ sơ sinh, hãy không quá lo lắng. Quan sát tâm lý của trẻ là rất quan trọng, vì đó là yếu tố quyết định cuộc sống của họ trong tương lai. Hãy tạo điều kiện cho sự phát triển tâm lý tích cực của trẻ, để họ có thể phát triển một cách khỏe mạnh.